بانکی سلیکۆن ڤالی : “هاوبەشی دارایی ئابووری داهێنان”. بەم شێوەیە بانکی سلیکۆنی ئەمریکی (SVB) کە مایەپووچ بوو و بووە هۆی ترس و دڵەڕاوکێیەکی جیهانی. لە ماڵپەڕەکەیدا خۆی پێناسە دەکات. بانکەکە ڕوونی دەکاتەوە کە یارمەتی “داهێنەرترین کەس و وەبەرهێنەران و کۆمپانیاکانی جیهان دەدات بۆ گەیشتن بە ئامانجە گەورەکانیان”. ئاماژەی بەوەشکرد، کۆمەڵێک خزمەتگوزاری لەخۆدەگرێت، ئەوانیش: خزمەتگوزارییەکانی بانکی بازرگانی جیهانی، خزمەتگوزارییەکانی بانکی تایبەت و بەڕێوەبردنی سامان. خزمەتگوزارییەکانی بانکی وەبەرهێنان، سەرمایەی وەبەرهێنان، وە وەبەرهێنان لە قەرزدا.
ئەو دەشڵێت “کڕیارەکانمان گۆڕانکاری دروستکەرن. ئێمە خزمەت بە تاک و وەبەرهێنەران و کۆمپانیاکان دەکەین بە هەموو قەبارەیەک لە سەرانسەری جیهان. ئێمە پشتگیری لە داهێنان دەکەین لە سەرانسەری جیهاندا”. بەڕاستی داڕمانی دۆڵی سلیکۆن بۆ زۆر کەس لە کەرتی دارایی و بازاڕەکاندا جێگەی سەرسوڕمان بوو. وەک چۆن پێوەرە داراییەکانی بۆ چارەکی چوارەمی ساڵی ٢٠٢٢ بەڵێندەر بوون، بە ٢١٢ ملیار دۆلار لە سەروەت و سامان، ٧٤ ملیار دۆلار لە کۆی قەرزەکان، و ٣٤٢ ملیار دۆلار لە کۆی گشتی سندوقی کڕیاران.
دەستپێکردن و فراوانکردن
وە سلیکۆن ڤالی بانکێکی کۆنە کە بەپێی ماڵپەڕەکەی نزیکەی ٤٠ ساڵە کاردەکات و گرنگی بە ئابووری داهێنان و تەکنەلۆژیا دەدات. لە ساڵی ١٩٨٣ دامەزراوە و پشکەکانی لە بۆرسەی ناسداک لە ساڵی ١٩٨٨دا خراوەتە لیستی بۆرسەی ناسداکەوە.لە… ساڵی 1996. فراوانکردن لە 15 ویلایەتی ئەمریکا دەستیپێکرد، و لە ساڵی 2008 , ئۆفیسی ئیسرائیل کردەوە. و لە ساڵی 2011، گرێگ بەیکەری وەک بەڕێوەبەری جێبەجێکار دەستنیشانکرد. و دەستیکرد بە زیادکردنی فراوانکردنی بۆ کردنەوەی لە ساڵی 2012 لقێکی شانشینی یەکگرتوو و بانکی هاوبەش لە چین ، و لە ساڵی ٢٠١٦ ئۆفیسێک لە ئێرلەندا کرایەوە و دوای دوو ساڵ ئۆفیسێک لە ئەڵمانیا کرایەوە. لە ساڵی ٢٠١٩ بانکی وەبەرهێنانی چاودێری تەندروستی لیرینک پارتنەرزی کڕی. هەر لەو ساڵەدا سەنتەری گەیاندنی جیهانی لە هیندستان کرایەوە و لقەکانی لە کەنەدا و دانیمارک کرایەوە.
ڕێڕەوی فراوانکردنەکە لە ساڵی ٢٠٢٠ بەردەوام بوو بە کڕینی گروپی وێستڕایڤەر، و پاشان، ساڵی دواتر، کۆمپانیای بۆستن پرایڤێت. کە پێشەنگی دابینکردنی بەڕێوەبردنی سامان و متمانە و خزمەتگوزارییە بانکییەکانە. وە لە ساڵی ٢٠٢١ پلانێکی پێنج ساڵەی یارمەتی کۆمەڵایەتی بە بەهای ١١.٢ ملیار دۆلار ڕاگەیەندرا. هەروەها پراکتیکێکی بانکی وەبەرهێنانی تەکنەلۆژیای دەستپێکرد و کۆمپانیای توێژینەوەی پشکەکانی مۆفێتناتانسۆنی بەدەستهێنا.
ڕۆڵی سلیکۆن ڤالی
بانکی ناوەندی سانتا کلارا خزمەتگوزاری بانکی و وەرگرتنی پارەی پێشەکی پێشکەش بە کۆمپانیا دەستپێشخەرەکانی دۆڵی سلیکۆن و کۆمپانیاکانی سەرمایەی مەترسیدار و کۆمپانیا قورسەکانی تەکنەلۆژیا دەکرد.
بەپێی ئامارەکانی یەدەگی فیدراڵی، کۆمپانیای SVB پێش داڕمانی لە پلەی ١٦ی گەورەترین بانکی ئەمریکادا بووە و لە ڕیزبەندی وەرگردا دانراوە. بانکەکە بە پلەی یەکەم خزمەت بە کۆمپانیا دەستپێشخەرەکانی تەکنەلۆژیا و وەبەرهێنەرانی چالاک لە کەرتەکەدا دەکات.
هەرچەندە بەپێی ستانداردە ئاساییەکانی دۆڵی سلیکۆن “بێزارکەر” و کەمێک ناسراوی دەرەوەی بازنەکانی بازرگانی. بەڵام بانکی نێودەوڵەتی ڕۆڵێکی گرنگی هەبووە لە پشتگیریکردنی کەرتی تەکنەلۆژیا لە کاتی بووژانەوەی بەهادان بەم دواییەیدا، بەپێی نیوزویک.
کڕیارانی بانکەکە کێن؟
پێش داڕمانی بانکی سیلیکۆن ڤالی لە نێوان کۆمپانیاکانی دەستپێکردنی تەکنەلۆژیادا قەرزدەری پەسەندکراو بوو.
ماڵپەڕی کۆمپانیاکە ئاماژە بەوە دەکات کە SVB “نزیکەی نیوەی هەموو کۆمپانیا دەستپێشخەرەکانی پشتگیریکراوی ئەمریکا. و 44%ی کۆمپانیاکانی تەکنەلۆژیا و چاودێری تەندروستی ئەمریکی، کە لە ساڵی 2022دا دەچنە بازاڕەوە، بانکی دەکات”.
کۆمپانیا دیارەکانی ناو کڕیارانی بانکی SVB بریتین لە Pinterest، ZipRecruiter و Shopify.
کێ سەرکردایەتی بانکی سلیکۆن ڤالی دەکات؟
بەپێی ماڵپەڕی بانکەکە، گرێگ بەیکەر لە ساڵی ٢٠١١ەوە سەرۆک و بەڕێوەبەری جێبەجێکاری بانکی SVB بووە، بۆ یەکەمجار لە ساڵی ١٩٩٣ پەیوەندی بە بانکەکەوە کردووە، پێش ئەوەی ڕۆڵی سەرۆکایەتی وەربگرێت، پۆستی سەرکردایەتی جۆراوجۆری هەبووە.
وەک ڕۆژنامەی پۆست بڵاویکردەوە، بەیکەر هەوڵیدا بە پەیوەندییەکی کۆنفڕانس لە کۆتا خولەکدا لە ڕۆژی پێنجشەممەدا ترسی وەبەرهێنەران ئارام بکاتەوە. بەڵام بێ سوود بوو. بەیکەر لە میانی پەیوەندییەکی کۆنفڕانسدا لەگەڵ وەبەرهێنەران وتی “داواکاریی من ئەوەیە کە ئارام بمێنمەوە. چونکە ئەوە گرنگە، ئێمە بۆ ماوەیەکی دوور و درێژ زۆر پشتگیریتان کردووە. دوا شت کە دەمانەوێت بیکەن ئەوەیە کە تووشی شۆک بن”.
ئایا قەیرانی دارایی جیهانی نوێ هەیە؟
لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ بلومبێرگ ڕۆژی هەینی، لاری سامێرز، وەزیری پێشووی گەنجینەی ئەمریکا ڕایگەیاند، نابێت تەقینەوەی SVB مەترسییەکی گشتی بۆ سیستەمی دارایی ئەمریکا دروست بکات. بە مەرجێک وەبەرهێنەران بیمەیان هەبێت.
سامێرز دەڵێت: “نابینم، ئەگەر ئەمە بە شێوەیەکی مەنتقی مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت، و هەموو هۆکارێکم هەیە بۆ ئەوەی باوەڕم بەوە هەبێت کە وا دەبێت، کە ئەمە دەبێتە سەرچاوەیەکی مەترسی سیستماتیکی”.
لە درێژەی قسەکانیدا وتی “وەبەرهێنەرانی بێ بیمە لە ماوەی هەفتەی داهاتوودا گەڕانەوەی پێشوەختە وەردەگرن. هەروەها بڕوانامەی پاراستن بۆ ئەو بڕە پارەیەی کە دەمێنێتەوە لە پارەکانیان کە بیمەیان نەماوە”.
مارک زەندی، سەرۆکی ئابووری لە کۆمپانیای موودیز بە سی ئێن ئێن-ی ڕاگەیاندووە، “سیستەمەکە وەک جاران شل و سەرمایەیەکی باشی هەیە، ئەو بانکانەی لە ئێستادا کێشەیان لەسەرە زۆر بچوکن. بۆ ئەوەی مەترسییەکی ڕاستەقینە بۆ سەر سیستەمی فراوانتر دروست بکەن”.
بەپێی FDIC، لە بەیانی دووشەممە درەنگتر نەبێت. هەموو وەبەرهێنەرانی بیمەکراو دەستیان بە تەواوی پارەدانەکانی بیمەکراوی خۆیان دەگات. “لە ماوەی هەفتەی داهاتوودا پێشوەختە گەڕانەوە بۆ وەبەرهێنەرانی بێ بیمە” دەدات.
بۆچی بانکەکە شکستی هێنا؟
بە کورتی، بەپێی سی ئێن ئێن، SVB ڕووبەڕووی داڕمانێکی کلاسیکی بووەوە. بانکی فیدراڵی ساڵێک لەمەوبەر دەستیکرد بە بەرزکردنەوەی ڕێژەی سوود بۆ ڕامکردنی هەڵاوسان. بانکی ناوەندی ئەمریکا بە شێوەیەکی شەڕانگێزانە جووڵەی کرد و بەرزبوونەوەی تێچووی قەرزکردن زەبری پشکەکانی تەکنەلۆژیای کەمکردەوە.
هەروەها بەرزبوونەوەی ڕێژەی سوود بەهای بۆندە درێژخایەنەکانی کە کۆمپانیای SVB و بانکەکانی دیکە لە سەردەمی ڕێژەی سوودی زۆر نزم و نزیک لە سفردا دەیانخوارد. پۆرتفۆلیۆی بۆندەکانی SVB بە بڕی 21 ملیار دۆلار بە تێکڕا 1.79% بووە. لەکاتێکدا داهاتی ئێستای گەنجینەی 10 ساڵە نزیکەی 3.9% بووە.
لە هەمان کاتدا سەرمایەی مەترسیدار دەستی کرد بە وشکبوونەوە. ئەمەش وایکرد کۆمپانیا دەستپێشخەرەکان ئەو پارەیەی لە بانکەکەدا هەیانبوو بیکێشنەوە. بۆیە بانکەکە لەسەر شاخێکی زیانەکانی نەهاتوو لەسەر بۆندەکان دانیشتبوو. لەگەڵ زیادبوونی وەرگرتنی پارەی کڕیاران.
بەرەبەیانی ئەمڕۆ پێنجشەممە، پشکی بانکەکە دەستی بە دابەزین کرد. تا پاشنیوەڕۆش پشکەکانی دیکەی بانکی لەگەڵ خۆیدا ڕادەکێشێت، چونکە وەبەرهێنەران ترسیان لە دووبارەبوونەوەی قەیرانی دارایی 2007-2008 دەستپێکرد.
تا بەیانی هەینی بازرگانیکردن بە پشکەکانی کۆمپانیای SVB وەستابوو، وازی لە هەوڵەکانی هێنا بۆ کۆکردنەوەی سەرمایە بە خێرایی یان دۆزینەوەی کڕیار. ڕێکخەرانی کالیفۆرنیا هەنگاویان ناوە و بانکەکەیان داخست و لەلایەن FDIC ەوە خستە ژێر وەرگرەوە.
لینکی تلیگرام: https://t.me/hawalaburi
