حوكمی ریبا لە ئیسلامدا ریبا خواردن یەكێكە لەو شتانەی كە لە ئیسلامدا حەرام كراوە، هەروەها لە كتێب و سوننەتی پێغەمبەردا باسی حەرامی ریبا كراوە، هەروەك زانایان و پێشینەكانی پێشینیان بە كۆی دەنگ لەسەر قەدەغەكردنی رێككەوتن، وە ئەمەی خوارەوە بریتییە لە أ بەیاننامەی بەڵگەکان بۆ قەدەغەکردنەکە:
بەڵگە بۆ قەدەغەکردن لە سوننەتدا دەقەکانی سوننەتی صەحیحی پێغەمبەر بە زاراوەی ڕوون قەدەغەکردنی ڕیبایان دووپات کردووەتەوە و هەندێک لە فەرموودەکان ڕیبایان ڕوون کردووەتەوە کە لە قورئانی پیرۆزدا هاتووە، هەروەها هەندێک لە فەرموودەکان جۆرەکانی تری ڕیبایان قەدەغە کردووە کە نەبوون لە قورئاندا ئاماژەی پێکراوە و ئەمەی خوارەوە قسەیەکی ئەو فەرموودانەیە
پێغەمبەر – خوای گەورە سەلامی شاد بکات – جەختی لەسەر قەدەغەکردنی ڕیبا کردەوە؛ لە وتاری زیارەتی ماڵئاواییدا وتی
: (بەڕاستی هەموو ریبایەک لە سەردەمی پێش ئیسلامدا هەڵدەوەشێتەوە. تۆ سەرمایەکەت هەیە، زوڵمت لێ ناکرێت، هەروەها ستەمت لێناکرێت جگە لە ریباکەی عەباس بن عەبدولموتەلیب، چونکە هەمووی هەڵوەشاوەتەوە). .)
پێغەمبەر – دوعا و سڵاوی خوای لەسەر بێت – جەختی لەسەر قەدەغەکردنی ڕیبا النسیع کردەوە؛ وتی: (نەخێر، بەڵام ڕیبا لە سووددایە)،[7] مەبەست لە ڕیبا لەسەر قەرزەکە چییە: زیادکردنی یەکێک لە دوو ڕەچاوکردنەکە لە بەرامبەر دواخستنی پارەدان.
سوننەتی پێغەمبەر ڕیبا لە فرۆشتن قەدەغە کرد.
پێغەمبەر فەرمووی
(زێڕ ئاڵتونییە، فەزیلەتی زیو، ڕاستودروستی، جۆ لەگەڵ جۆ، و بە خورمادا تێدەپەڕێت، و خوێ لەگەڵ خوێ، بۆ نموونە چ لای من، ئەگەر تۆ بیت، ئەگەر بیت، ئەگەر بیت، ئەگەر… تۆیت، ئەگەر بیت، ئەگەر بیت، ئەگەر بێت، ئەگەر بێت، ئەگەر بێت، ئەگەر بێت.
پێغەمبەر – دوعا و سڵاوی خوای لەسەر بێت – جۆرێک لە ڕیبا ڕوونکردەوە کە لە ڕێگەی فرۆشتنی هەندێک شتەوە ڕوودەدات، و شتەکانی تریش بەرامبەریان دەپێورێت. دەبێت سیمیتری بێت ئەگەر ڕەگەزەکە یەکبگرێتەوە، بۆ نموونە زێڕ بە هەمان بڕە بە زێڕ دەفرۆشرێت، و بە ئاڵوگۆڕکردن لە ئەنجومەنی گرێبەستدا، هەروەها پێویست ناکات هاوشێوە بێت ئەگەر هەردوو جۆرەکە جیاواز بن، بەڵکو بە پێچەوانەوە.
بەڵگە بۆ قەدەغەکردن لە یەکدەنگیدا: پێشینانی چاکەکار و زانایانی دوای ئەوان بە کۆی دەنگ کۆک بوون لەسەر ئەوەی هەموو جۆرەکانی ڕیبا قەدەغەیە. حیکمەتی بابەتەکە بزانێت یان نا،
خودای باڵادەست – فەرموویەتی:(إِنَّمَا كَانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِينَ إِذَا دُعُوا إِلَى اللَّـهِ وَرَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ أَن يَقُولُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَأُولَـئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ):
سەرەڕای ئەوەش، زانایان هەوڵیان داوە حیکمەتی قەدەغەکردنی ڕیبا ڕوون بکەنەوە و لەم بڕیارەدا باس لەوە کراوە:
کەمکردنەوەی زیادەڕەوی و زیادەڕەوی لە شتە گرانبەهاکان، و دوورکەوتنەوە لە زیادەڕەوی لە خواردنی ئەو شتانەی کە ژیانی خەڵک لەسەریان دەبەستێت؛ ئیسرافی سەرزەنشتکردنە.
دوورکەوتنەوە لە فێڵکردن لە خەڵک لە یەکتر، و حەزکردن لە پاشەکەوتکردنی پارە لە لەدەستدان یان زەرەر.
ڕێگری لە قۆرخکاری؛ وەک چۆن بڵاوبوونەوەی ئاڵوگۆڕکردن لە هەندێک شتدا دەبێتە هۆی سنووردارکردنی ئاڵوگۆڕکردن لەو شتانەدا.
هاندانی خەڵک بۆ بەکارهێنانی پارە وەک میدیای ئاڵوگۆڕکردن.
ڕێگریکردن لەوەی کە ئەنجامدانی جۆرێک لە ڕیبا دەبێتە هۆی جۆرێکی تری ڕیبا؛ بۆ نموونە زیادکردنی یەکێک لە دوو دەرماڵەکە، لەگەڵ بچووکبوونەوە لە ئەنجومەنی گرێبەستدا، لەوانەیە ببێتە هۆی گەورەترین زیادبوون لە بەرامبەر دواکەوتنی بچووکبوونەوەدا؛ واتە ریبا الفدل لەوانەیە ببێتە هۆی ریبا النصعة . هەر لەبەر ئەم هۆکارەش هەر ئامرازێک کە ببێتە هۆی کردەوەیەکی حەرام قەدەغەیە.
ڕێگریکردن لە نادادپەروەری؛ چونکە لە ڕیبادا وەرگرتنی پارە بەبێ قەرەبووکردنەوە، وە بەکارهێنانی پارەی خەڵک بە ناڕەوا، هەروەک چۆن ڕیباوەرگر بەبێ هەوڵ و ماندووبوون پارە بەدەست دەهێنێت، بەڵکو لە بەرامبەر ماندووبوونی ئەویتردا بەدەستی دەهێنێت، و بەبێ ئەوەی پارەکەی بخاتە بەردەم قازانج یان زەرەر.
ڕێگریکردن لە دانیشتن بۆ کار و هەوڵدان و بەدەستهێنانی سوودی ڕێگەپێدراو، وەک بازرگانی و کشتوکاڵ و پیشەسازی و پارەی دیکە، کە ئامانجی دروستکردنی زەوییەکە بەدەست دەهێنێت، کە نابێتە هۆی مامەڵەکردن لەگەڵ ڕیبا.
هاندانی چاکە و چاکە و لایەنگری لە نێو خەڵکدا؛ ڕیبا دەبێتە هۆی پچڕانی پەیوەندییەکانی هاوسۆزی، نەبوونی هاوکاری، یان هاوسۆزی لە نێوانیاندا.
