سوودەکانی شیر بۆ لەش ڕێژەی شیری ماددە خۆراکیەکان شیر سەرچاوەی چەندین ڤیتامین و کانزایە، وەک کالیسیۆم، ڤیتامین D، ڤیتامین B12، پۆتاسیۆم، ڤیتامین A، زینک، مەگنیسیۆم، و ڤیتامین B1، جگە لەوەی سەرچاوەیەکی نایاب و ناوازەیە لە پرۆتین، و سەدان ترشی چەوری جیاواز، لەوانەش ئۆمیگا-٣، و ترشی لینۆلیکی کۆنجۆگەیت، و ئەمانەی خوارەوە وردەکاری ئەو ماددە خۆراکیانەیە کە لە شیردا دەبینرێن:[1] سەرچاوەیەکی دەوڵەمەند بە پرۆتینی کوالیتی بەرز: شیر پرۆتینی تێدایە کە پێویستە بۆ… چەندین ئەرکی گرنگ لە جەستەدا، وەک گەشەکردن و چاککردنەوە و پاراستن.
خانەکان، و ڕێکخستنی بەرگری لەش، وەک شیر پرۆتینێکی تەواوەتییە، چونکە هەر نۆ ترشە ئەمینییە گرنگەکانی تێدایە کە جەستەی مرۆڤ پێویستی پێیەتی بۆ ئەوەی بە باشی کاربکات، هەروەها بەکارهێنانی زۆری شیر و بەرهەمە شیرەمەنیەکان پەیوەندییان بە زیادبوونی بارستەی ماسولکەکانەوە هەیە، باشتربوونی ئاستی وەرزشی بۆ کەسانی بەساڵاچوو، و بەرزبوونەوەی چاکبوونەوەی ماسولکەکان لە وەرزشواناندا، جگە لە کەمکردنەوەی تێکچوونی ماسولکەکان و ئازاری دوای وەرزشکردن.
سوودەکانی شیر
[1] سەرچاوەی دەوڵەمەندی ترشە چەوریەکان: شیر 400 جۆری جیاوازی تێدایە ترشە چەوریەکان.
لەوانە چەورییە تێرەکان 70%ی شیری تەواو پێکدەهێنن، چەورییە تاک نەتێرەکان 28% پێکدەهێنن، چەورییە فرە نەتێرەکان 2.3% پێکدەهێنن، لە ڕێژەی چەورییەکانی ناو شیر، جگە لە چەورییە ترانسەکانی ناو بەرهەمە شیرەکان کە بە شێوەیەکی سروشتی بەردەستن، کە سوودبەخشن بۆ تەندروستی لە بەرامبەردا بۆ چەورییە ترانسەکان کە لە خۆراکە پرۆسێس کراوەکاندا بەردەستن، و چەورییە ترانسەکان لە شیردا لە ترشی ڤاکسینیک پێکدێت ترشی لینۆلیکی کۆنجۆگەیتد، کە لەوانەیە سوودی تەندروستی هەبێت.
سەرچاوەیەکی بەرزی کالیسیۆم: کالیسیۆم یەکێکە لە گرنگترین کانزاکان بۆ جەستەی مرۆڤ، وە زۆرترینی تیایدا هەیە، یارمەتی دروستبوونی ئێسک و ددانەکان دەدات، هەروەها پارێزگاری لە تەندروستییان دەکات، جگە لەوەی خانەکانی دەمار، شانەکانی لەش، شلەمەنیەکان، و خوێن کالیسیۆمی تێدایە، و ئاستی گونجاوی کالیسیۆم پەیوەندی بە لە جەستەدا هەیە بە کەمکردنەوەی مەترسی تووشبوون بە پووکانەوەی ئێسک لەگەڵ تەمەندا، یەکێک لە سوودەکانی هەروەها ئەوەیە کە یارمەتی ناردن و وەرگرتنی نیشانەکانی دەمار دەدات، دەردانی هۆرمۆن و ماددە کیمیاییەکانی تر، و پاراستنی سروشتی لێدانی دڵ، جگە لە ڕۆڵی لە گرژبوون و ئارامبوونەوەی ماسولکەکان، و خوێن مەین.
[2] سەرچاوەی بەرزی ڤیتامین D: شیر و بەرهەمە شیرەمەنیەکان زۆرجار بە ڤیتامین D بەهێز دەکرێن، کە باو و ئیجبارییە لە… هەندێک وڵات، وەک چۆن یەک کوپ شیری بەهێزکراو بە ڤیتامین D 65%ی بڕی پێشنیارکراوی ڕۆژانەی ئەم ڤیتامینەی تێدایە.
سەرچاوەی بەرزی ڤیتامین B12: بەرهەمە شیرەمەنیەکان یەکێکە لە سەرچاوەکانی ڤیتامین B12، یان ئەوەی بە کۆبالامین دەتوێتەوە لە ئاودا ناسراوە، کە ڕۆڵێکی سەرەکی هەیە لە میتابۆلیزمی خانەکان، دروستبوونی خڕۆکە سوورەکانی خوێن، و بەرهەمهێنانی DNA.و کارکردنی دەمارەکان.
3] سەرچاوەیەکی بەرزی پۆتاسیۆم: پۆتاسیۆم بە کانزایەکی پێویست ناسراوە لە لەشدا، هەروەها یەکێکە لە ئەلکترۆلایتەکان، وەک کالیسیۆم و سۆدیۆم، واتە بڕی شلە لە لەشدا ڕێکدەخات، هەروەها ماددە خۆراکیەکان دەگوازێتەوە بۆ خانەکان، و پاشماوەکان بۆ دەرەوە، هەروەها زۆر گرنگە بۆ ئەندامەکانی جەستە کە ئەرکەکانیان ئەنجام بدەن، لەوانە دڵ و مێشک و ماسولکەکان و دەمارەکان، ئەمە جگە لەوەی ڕۆڵی هەیە لە ڕێکخستنی پەستانی خوێن بە کانزای سۆدیۆم.
[1] 4] سەرچاوەیەکی بەرزی ڤیتامین A: ڤیتامین A یارمەتی ددان و شانە نەرمەکان و شانە تەندروستەکان دەدات، پێکهاتە، هەروەها پەردەی چڵکدار، پێست، و پاراستنی، هەروەها ڤیتامین A ڤیتامینێکە لە چەوریدا دەتوێتەوە، کە لەناو… جگەر، و شایەنی باسە کە بە رێتینۆڵیش ناسراوە، چونکە ڕەنگ لە تۆڕی چاودا بەرهەم دەهێنێت زینك زۆرە: زینك یارمەتی كۆئەندامی بەرگری لەش دەدات كارەكانی لە لەشدا ئەنجام بدات، هەروەها رۆڵی هەیە لە پرۆسەی میتابۆلیزمدا، هەروەها گرنگە بۆ چاكبوونەوەی برین و تامكردن و بۆنكردن، هەروەها كانزایەكە لە هەموو بەشەكانی… جەستە،[6] جگە لەوەش، پاڵپشتی گەشەی تەندروست دەکات.
لە قۆناغەکانی ژیاندا، بۆیە پێویستە لەکاتی دووگیانی و منداڵیدا، هەروەها زینک یارمەتی دروستبوونی DNA و پرۆتین دەدات لە جەستەدا.
[7] سەرچاوەی بەرزی ڤیتامین B1: ڤیتامین B1 یەکێکە لە ڤیتامینەکانی B complex کە لە ئاودا دەتوێتەوە، کە یارمەتی جەستە دەدات کاربۆهیدرات بەکاربهێنێت بۆ بەرهەمهێنانی وزە، هەروەها پێویستە بۆ تەندروستی مێشک و کۆئەندامی دەمار و ماسولکەکان، جگە لە گرنگییەکەی بۆ گەشەکردن، و کارکردنی خانەکان لە جەستەدا دەمار و ماسولکەکان لەگەڵ کالیسیۆمدا، لەش پێویستی بە بەرهەمهێنانی وزە و پاراستنی تەندروستی ئێسک و دڵ و ڕێکخستنی ئاستی شەکری خوێن و ڕێکخستنی پەستانی خوێنە.
[9] سەرچاوەیەکی بەرزی کۆڵین: کۆڵین ماددەیەکی خۆراکی گرنگە بۆ… خەوتن و یادەوەری و فێربوون م، جگە لە جوڵەی ماسولکەکان، شیر سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندە بە کۆلین، کە یارمەتی گواستنەوەی ئیمپاڵسی دەمارەکان دەدات، پاراستنی پێکهاتەی پەردەی خانەکان، یارمەتی هەڵمژینی چەوری دەدات، هەروەها هەوکردنی درێژخایەن کەمدەکاتەوە.
سوودەکانی شیر
